Η ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ είναι η επιστήμη που ασχολείται με τις διαταραχές επικοινωνίας (προφορικού λόγου-ομιλία και γραπτού λόγου), φωνής και κατάποσης σε παιδιά και ενήλικες. Στόχος είναι η πρόληψη, η αξιολόγηση- διάγνωση και η αντιμετώπιση αυτών των διαταραχών, η αιτία των οποίων μπορεί να είναι νευρολογική, αναπτυξιακής/ εξελικτική ή ανατομική.
Στοχεύει στην ανάπτυξη της λεκτικής και μη λεκτικής επικοινωνίας, αλλά και στην καταληπτότητα της ομιλίας και στην φυσιολογική φώνηση (π.χ. χροιά, ένταση φωνής κ.α.).
Από την βρεφική ήδη ηλικία αρχίζει να αναπτύσσεται η επικοινωνία (βλεμματική επαφή, αναγνώριση ήχων- φωνών, αντίληψη και έκφραση λόγου).
Όσον αφορά στην ομιλία και στην εκφορά του λόγου, πρώτα αναπτύσσεται η παραγωγή άναρθρων κραυγών μέσω τη μίμησης ήχων της ομιλίας, που στη συνέχεια εξελίσσεται στο βάβισμα (επανάληψη συλλαβών).
Από την ηλικία των 12- 18 περίπου μηνών αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους οι πρώτες συλλαβές με νόημα, οι πρώτες λέξεις και σταδιακά ακολουθεί η δόμηση φράσεων (τηλεγραφικός λόγος) και στη συνέχεια, η παραγωγή προτάσεων, σταδιακά πιο ολοκληρωμένων και σύνθετων.
Αν όμως η ανάπτυξη της επικοινωνίας, του λόγου και της ομιλίας δεν εξελιχθεί ομαλά, ακολουθώντας τα αναμενόμενα στάδια της τυπικής ανάπτυξης, υπάρχει πιθανότητα στη συνέχεια, να υπάρξουν δυσκολίες κατά τη φοίτηση στο σχολείο, με κύρια επίδραση στην ανάγνωση και στη γραφή.
Έρευνες έχουν αποδείξει ότι, πολλά από τα παιδιά που διαγιγνώσκονται με μαθησιακές δυσκολίες στη σχολική ηλικία, είχαν προβλήματα λόγου στην προσχολική, που δεν είχαν αντιμετωπιστεί επαρκώς και εγκαίρως.
Ωστόσο, εάν τα προβλήματα επικοινωνίας, λόγου και ομιλίας, εντοπιστούν έγκαιρα, μπορούν να αντιμετωπιστούν καλύτερα, με τη βοήθεια ενός λογοθεραπευτή, με αποτέλεσμα τη σημαντική βελτίωση της επικοινωνιακής ικανότητας, τη μείωση των πιθανοτήτων εμφάνισης μαθησιακών δυσκολιών και κατά συνέπεια, την καλύτερη ποιότητα ζωής σε επίπεδο κοινωνικό, σχολικό- ακαδημαϊκό, επαγγελματικό, αλλά και ψυχολογικό.
Συχνά, όμως οι γονείς διαπιστώνουν πως υπάρχει κάποια μαθησιακή δυσκολία, ΑΦΟΥ εκείνο έχει πια ενταχθεί στη μαθησιακή διαδικασία. Όμως, υπάρχουν πρώιμοι δείκτες, ενδείξεις δηλαδή από πολύ μικρή ηλικία ότι το παιδί ίσως να παρουσιάσει δυσκολίες στη μάθηση και στα σχολικά μαθήματα. Ήδη στην ηλικία των 2,5 ετών, η απουσία ομιλίας είναι ένα σημάδι που πρέπει να προβληματίσει.
Αργότερα στην ηλικία των 4 περίπου ετών, πίσω από την ακατάληπτη ή δυσκατάληπτη ομιλία, μπορεί υποβόσκει εκτός άλλων πιθανών δυσκολιών και μια φωνολογική διαταραχή, η οποία θα μπορούσε να επηρεάσει την ικανότητά αποκωδικοποίησης συλλαβών και λέξεων, όπου εμπεριέχονται οι ήχοι τους οποίους δυσκολευόταν να παράγει παλαιότερα το παιδί. Ακόμα, η δυσκολία του παιδιού να συντάξει σωστά προτάσεις ή το φτωχό λεξιλόγιο αποτελεί ακόμα μια αφορμή για προβληματισμό.
Αν και κάθε άτομο, καθώς αναπτύσσεται, έχει το δικό του ρυθμό εξέλιξης, υπάρχουν ορισμένα χρονικά όρια που, όταν ξεπεραστούν, οι γονείς πρέπει να ζητήσουν τη γνώμη ειδικού. Αν το επίπεδο της ομιλίας και του λόγου ενός παιδιού υστερούν σημαντικά από το αντίστοιχο επίπεδο των παιδιών της ηλικίας του, η σκέψη ότι: «δεν πειράζει, μικρό είναι, θα μιλήσει αργότερα», θα μπορούσε να στερήσει πολύτιμο χρόνο και την ευκαιρία από το παιδί να λάβει έγκαιρα τη σωστή παρέμβαση, σε περίπτωση που την χρειάζεται.
ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΟΜΙΛΙΑΣ:
Δυσκολίες στην ομιλία μπορεί να αφορούν δυσκολίας στην άρθρωση, την αναπνοή, τη φώνηση, την αντήχηση ή και στην προσωδία (επιτονισμό). Οι πιο συχνές είναι οι δυσκολίες στην παραγωγή ήχων/ φωνημάτων οι οποίες, αν δεν επιλυθούν μέχρι το παιδί να πάει στο σχολείο, μπορεί να οδηγήσουν το παιδί στην ανάπτυξη δυσκολιών γραφής του αντίστοιχου γράμματος της αλφαβήτου.
Αν για παράδειγμα, το παιδί δεν μπορεί να παράγει συστηματικά ή και καθόλου το γράμμα «θ» και το αντικαθιστά μη σταθερά ή σταθερά με άλλον ήχο, πιθανόν να δυσκολευτεί και στο να το διαβάσει (κάνοντας ανάγνωση) ή και στο να αποτυπώσει στο χαρτί το αντίστοιχο σύμβολο (γράφημα). Μπορεί ακόμη και να το συγχέει και γραπτά με τον ήχο που το αντικαθιστά, π.χ. «σ» («σέλω» αντί «θέλω» ή «νελό» αντί «νερό»).
ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΛΟΓΟΥ:
Δυσκολίες κατονομασίας, περιορισμένο λεξιλόγιο και λάθη σημασιολογίας (Περιεχόμενο)
Αν ένα παιδί έχει φτωχό λεξιλόγιο, δυσκολία στην κατανόηση των λέξεων ή δυσκολία στην κατονομασία και στην ανάκληση λέξεων, είναι πιθανό να αντιμετωπίσει δυσκολία και στη γραπτή έκφραση. Όσο περισσότερες λέξεις κατακτά το παιδί, τόσο αναπτύσσεται και η σκέψη του. Όμως είναι πιθανό να έχει ικανοποιητικό λεξιλόγιο, αλλά να μην αντιλαμβάνεται σωστά και να μπερδεύει τη σημασία των λέξεων. Μπορεί να έχει δηλαδή δυσκολία στην σημασιολογία.
Ο λογοθεραπευτής είναι αρμόδιος να κάνει τη διάγνωση.
Δυσκολίες που αφορούν τη γραμματική και τη σύνταξη-σχηματισμό των προτάσεων (Μορφολογία)
Δυσκολίες στη δομή των προτάσεων με ελλείψεις όρων της πρότασης ή λάθη στη σειρά των όρων αυτής, με προτάσεις μικρού μήκους και χωρίς προσδιορισμούς και συνδέσμους αποτελούν στοιχεία που χρειάζονται παρέμβαση. Επίσης, αν ένα παιδί δεν χρησιμοποιεί σωστά άρθρα, χρόνους και καταλήξεις ρημάτων, τον πληθυντικό των ουσιαστικών, τις αντωνυμίες ή τις προθέσεις, πιθανόν να χρειάζεται την βοήθεια λογοθεραπευτή.
Δυσκολίες που αφορούν στη χρήση της γλώσσας (Πραγματολογία)
Ένα παιδί από πολύ νωρίς πρέπει να έχει καταλάβει πως, ανάλογα με τη κοινωνική κατάσταση και τις συνθήκες, χρησιμοποιούμε με διαφορετικό τρόπο τη γλώσσα και την προσαρμόζουμε αντίστοιχα κάθε φορά. Για παράδειγμα, πρέπει να κατανοεί πως η επικοινωνία διέπεται από κάποιους κανόνες όπως το ότι πρέπει να περιμένει τη σειρά του και δεν πρέπει να διακόπτει τους άλλους όταν μιλάνε ή ότι πρέπει να κάνει ομαλή έναρξη διαλόγου και να διατηρεί με ικανοποιητικό τρόπο το θέμα της συζήτησης.
Επίσης, η δυσκολία του να αντιλαμβάνεται το χιούμορ ή το μεταφορικό λόγο μπορεί να είναι ανησυχητική. Σε τέτοιου είδους παρανοήσεις των κανόνων κοινωνικής χρήσης του λόγου είναι πιθανό να κρύβονται προβλήματα λόγου.
