Η μέθοδος TEACCH (Treatment and Education of Autistic and Communication Handicapped Children) μεταφράζεται στα Ελληνικά ως “Θεραπεία και Εκπαίδευση Παιδιών με Αυτισμό και Επικοινωνιακές Διαταραχές”.

Πρόκειται για ένα πρόγραμμα εναλλακτικής εκπαίδευσης παιδιών (π.χ. με αυτισμό), που τα οργανώνει/ δομεί, περιλαμβάνοντας παρεμβάσεις στο περιβάλλον, στο καθημερινό πρόγραμμα, στο αντικείμενο εργασίας και στην επικοινωνία.

Το TEACCH είναι ένα κρατικό πρόγραμμα το οποίο υλοποιήθηκε στη Ψυχιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας των Η.Π.Α., μετά από χρόνια ερευνητική δουλειά που είχε ξεκινήσει από το 1966.

Η μέθοδος TEACCH απαρτίζεται από τέσσερα βασικά στοιχεία που περιγράφονται παρακάτω και είναι: η φυσική δόμηση του περιβάλλοντος, το ατομικό ημερήσιο πρόγραμμα, το σύστημα ατομικής εργασίας και η οπτική παρουσίαση των δραστηριοτήτων.

Η φυσική δόμηση του περιβάλλοντος:

Αφορά στον τρόπο οργάνωσης του περιβάλλοντος και όχι στην ομοιομορφία. Καθότι κάθε περιβάλλον είναι διαφορετικό γίνεται προσπάθεια δόμησης του εκάστοτε περιβάλλοντος, ώστε να είναι ξεκάθαρη η εκάστοτε εκτελούμενη δραστηριότητα στον χώρο.

Ένας από τους βασικούς στόχους εκπαίδευσης για τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού, είναι να καταφέρουν να παραμένουν για κάποιο χρονικό διάστημα σε ένα χώρο.

Με σωστή τοποθέτηση επίπλων δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για εύκολη μετάβαση ανάμεσα στις δραστηριότητες που πρέπει να εκτελέσει το κάθε παιδί, ενώ ταυτόχρονα βοηθάμε τα παιδιά να κατανοήσουν τον χώρο, όπου θα κάνουν μια δραστηριότητα.

Με τη σωστή διάταξη ο εκπαιδευτικός/ θεραπευτής είναι ικανός να έχει συνέχεια οπτική επαφή με κάθε μαθητή, να προλαμβάνει τυχόν διαφυγές ή τραυματισμούς του μαθητή και να προλαμβάνει οποιαδήποτε ξεσπάσματα θυμού ή ταραχής.

Για παράδειγμα, στο σχολείο, μια δομημένη τάξη είναι η τάξη στην οποία με την πρώτη ματιά γίνεται κατανοητό ποιά δραστηριότητα. Σε μια δομημένη τάξη πρέπει να υπάρχει χώρος για ομαδικές και ατομικές δραστηριότητες, γι’ αυτό δίνεται βάση στην αίθουσα που επιλέγουμε). Ακόμα, σε μια δομημένη τάξη υπάρχουν οι παρακάτω περιοχές διδασκαλίας, κάθε μια με τη δική της ξεχωριστή σημασία:

Περιοχή διδασκαλίας

• Περιοχή ανεξάρτητης εργασίας
• Περιοχή ελεύθερου παιχνιδιού
• Περιοχή δομημένου παιχνιδιού
• Περιοχή φαγητού
• Περιοχή ομαδικής εργασίας
• Περιοχή μετάβασης προγράμματος

Το ατομικό ημερήσιο πρόγραμμα:

Κάθε παιδί, ανάλογα με τις ανάγκες του, έχει το δικό του ατομικό πρόγραμμα δραστηριοτήτων. Με το ατομικό ημερήσιο πρόγραμμα, βοηθάμε το παιδί να κατανοήσει το πρόγραμμα της ημέρας του.

Για τα παιδιά που μπορούν να διαβάζουν οι δραστηριότητες σημειώνονται γραπτώς, ενώ για τα παιδιά που δε μπορούν να διαβάζουν χρησιμοποιούνται εικόνες, σκίτσα ή ακόμα και φωτογραφίες των ίδιων των αντικειμένων που χρησιμοποιούνται σε μια δραστηριότητα.

Τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού δυσκολεύονται με τις μεταβάσεις, έχουν δυσκολία δηλαδή να προσαρμοστούν στις αλλαγές του προγράμματος, και συνεπώς μπορεί να εμφανίσουν ξεσπάσματα θυμού και ταραχής. Όμως, στην καθημερινότητα μας, οι αλλαγές στο πρόγραμμα είναι αναπόφευκτες.

Η χρήση προειδοποιήσεων του παιδιού για την εκάστοτε αλλαγή, μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή αυτών των ξεσπασμάτων και είναι ιδιαίτερα σημαντικό η προειδοποίηση αυτή να γίνεται με εικόνα (οπτικό ερέθισμα).

Το παιδί μαθαίνει να απευθύνεται στο πρόγραμμα του, για να γνωσρίζει τις δραστηριότητες που πρέπει να εκτελέσει μέσα στη μέρα.

Ένα ατομικό ημερήσιο πρόγραμμα μπορεί να περιλαμβάνει:

• Ελεύθερο παιχνίδι
• Δουλειά με το δάσκαλο
• Δομημένο παιχνίδι (αξιοποιούμε τα ενδιαφέροντα του παιδιού)
• Ατομική εργασία
• Τουαλέτα
• Φαγητό
• Εξωτερικές δραστηριότητες (στην αυλή)
• Ατομική εργασία
• Δουλειά με το δάσκαλο
• Κολατσιό
• Τουαλέτα
• Σπίτι

Συχνά κρίνεται αναγκαίο η συνέχιση του ατομικού ημερήσιου προγράμματος και σε άλλους χώρους, όπως και στο σπίτι σε συνεργασία με τους γονείς και τους εκπαιδευτές/ θεραπευτές του παιδιού.

Το σύστημα ατομικής εργασίας:

Το συγκεκριμένο σύστημα ατομικής εργασίας αποτελεί έναν τρόπο οργάνωσης μιας δραστηριότητας στο σχολείο ή στο σπίτι. Το σύστημα βοηθάει το παιδί να κατανοήσει το σκοπό και το περιεχόμενο μιας δραστηριότητας, καθώς μέσα από αυτό απαντά στις παρακάτω ερωτήσεις:

• Τι δουλειά θα κάνω;
• Πού και πότε θα την κάνω;
• Πόση ώρα θα κάνω;
• Πώς ξέρω ότι τελείωσα;
• Τί ακολουθεί και τί κάνω μετά;
• Η οπτική παρουσίαση των δραστηριοτήτων:

Πρόκειται για ένα σύστημα επικοινωνίας για το παιδί, που του δίνει την ευκαιρία να επικοινωνεί τις ανάγκες του στους υπόλοιπους παρευρισκόμενους (οικογένεια, συμμαθητές, δάσκαλο, θεραπευτές, κοινότητα).

Παρουσιάζονται οπτικά ερεθίσματα, προκειμένου να είναι ξεκάθαρο και σαφές το κάθε τι από το παιδί, δίνοντας έμφαση στις σημαντικές πληροφορίες. Για την καλύτερη επίτευξη αυτού του σκοπού ακολουθούνται τα παρακάτω τρία στάδια:

• Οπτική οργάνωση (τοποθέτηση των υλικών σε χωριστά κουτιά)
• Οπτικές οδηγίες (ο τρόπος που θα ασχοληθεί με τα υλικά)
• Οπτική σαφήνεια (σηματοδότηση σκοπού δραστηριότητας π.χ. κωδικοποίηση με χρώμα, ετικέτες κλπ.).
• Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, για την καλύτερη εκτέλεση και για να υπάρχουν απτά αποτελέσματα, το πρόγραμμα οργανώνεται στα τρία παρακάτω στάδια:
• Προκαταρκτικό στάδιο (5 έως 10 ετών): Τα παιδιά περνούν τον περισσότερο χρόνο μέσα στη τάξη.
• Μεσαίο στάδιο (10 έως 15 ετών): Τα παιδιά περνούν περισσότερο χρόνο στο χώρο του σχολείου, όχι αναγκαία με παιδιά άλλων τάξεων.
• Υψηλό στάδιο (15 έως 21 ετών): Οι έφηβοι περνούν περισσότερο χρόνο στη κοινότητα και στο χώρο εργασίας.