Πώς να βοηθήσετε το παιδί σας να μιλήσει

Καθημερινές «τεχνικές» και τρόποι, ώστε το παιδί σας να αρχίσει να μιλάει πιο γρήγορα και πιο καθαρά!

Κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό ανάπτυξης. Κάποια παιδιά μιλούν πιο γρήγορα, ενώ άλλα θέλουν το χρόνο τους για να μιλήσουν. Ανεξάρτητα όμως από το πότε ένα παιδί είναι έτοιμο να μιλήσει, μπορείτε να βοηθήσετε το μικρό σας να μιλήσει σε πιο κατάλληλο χρόνο, πιο ολοκληρωμένα ή πιο καθαρά. Η επικοινωνία άλλωστε είναι πολύ σημαντική για όλους τους τομείς της ζωής, σε κάθε ηλικία και στάδιο.

Παρακάτω ακολουθούν μερικές συμβουλές- ιδέες για την ενίσχυση της επικοινωνίας και την καλλιέργεια του προφορικού λόγου του παιδιού. (Οι συμβουλές είναι βοηθητικές και ΔΕΝ υποκαθιστούν την παρέμβαση του ειδικού, εάν αυτή χρειάζεται!)

• Αποφεύγουμε να μιλάμε «μωρουδίστικα».

• Δίνουμε τα σωστά πρότυπα ομιλίας και λόγου.

• Παρέχουμε πλούσια περιβαλλοντικά γλωσσικά ερεθίσματα.

Τα παιδιά στην προσπάθειά τους να μιμηθούν τα γλωσσικά πρότυπα των ενηλίκων, παραποιούν πολύ συχνά τις λέξεις που ακούν, και είναι πραγματικά χαριτωμένες και ξεκαρδιστικές. Το να μιμούμαστε τις «παραποιημένες» λέξεις του παιδιού μας, μπορεί να αποτελεί μεγάλο πειρασμό και να είναι πολύ χαριτωμένο. Ωστόσο, όταν μαθαίνει να μιλάει και αναπτύσσει τον λόγο του, θα πρέπει να ακούει σωστά την κάθε λέξη. Γι’ αυτό λοιπόν του μιλάμε κανονικά.

Αν λοιπόν το παιδί σας λέει τη λέξη «μπαμπάνα» αντί για «μπανάνα», εσείς επιμείνετε να την ονοματίζετε σωστά: «Ακριβώς, θα φας μπανάνα.» Ακόμα, αν για παράδειγμα σας λέει «θέλω μαμ», επαναλάβετε «α, θέλεις να φας»

Επιπλέον, μιλάτε του αρκετά. Όσο περισσότερο παρέχετε επικοινωνιακές ευκαιρίες και γλωσσικά ερεθίσματα στο παιδί σας, τόσο γρηγορότερα θα μιλήσει και θα επικοινωνήσει κι εκείνο. Αν μάλιστα δείχνετε και τα αντικείμενα την ώρα που μιλάτε γι’ αυτά θα βοηθήσετε στην επιτάχυνση της κατανόησης.

Κάθε ερέθισμα είναι ευκαιρία. Εάν πηγαίνετε για ψώνια, περιγράφετε τα πράγματα που βάζετε στο καλάθι: ένα κατεψυγμένο παγωτό, ένα μοσχομυριστό κέικ, ένα αφράτο κουλουράκι ή ένα φρέσκο γάλα. Ή μήπως, πήγατε στο ζωολογικό κήπο; Ονοματίστε κάθε ζωάκι που βλέπετε, θυμίστε του μετά, όταν διαβάζετε κάποιο παραμύθι με ζώα. Κάντε περιγραφές, όπως πόσο ψηλός είναι ο λαιμός της καμηλοπάρδαλης ή πόσο κοφτερά τα δόντια του λιονταριού.

Επαναλαμβάνετε τις λέξεις «Η επανάληψις μήτηρ μαθήσεως» έλεγαν. Το να ακούσει ένα παιδί μία φορά μια λέξη ή μία φράση δεν είναι αρκετή για να την εμπεδώσει. Χρειάζεται να την ακούσει με τουλάχιστον 5 διαφορετικούς τρόπους, ώστε να την κατανοήσει και να την κατακτήσει. Χρειάζεται λοιπόν ποικιλία και αρκετή επανάληψη, να ακούει ξανά και ξανά τις ίδιες λέξεις ή φράσεις.

• Διαβάστε παραμύθια, αφηγηθείτε εικονογραφημένες ιστορίες και διηγηθείτε γεγονότα μεταξύ σας. Με τον τρόπο αυτό, εμπλουτίζεται το λεξιλόγιο του παιδιού και αναπτύσσεται ο περιγραφικός και αφηγηματικός λόγος.

Διαβάζετέ του βιβλία. Εκτός από τις εικόνες που βοηθούν πολύ το παιδί να αναγνωρίζει τα ζώα ή τα αντικείμενα, διαβάζοντάς του κάθε βράδυ ένα παραμύθι, εκτός πολλών θετικών στοιχείων ακόμα, το βοηθάτε να αποτυπώσει λέξεις και φράσεις από αυτό, τις οποίες θα χρησιμοποιήσει αργότερα στην ομιλία του.

Κατονομάζετε ό, τι διαβάζετε ή βλέπετε. Κατονομάζοντας αυτά που βλέπετε στην εικονογράφηση των βιβλίων αλλά και γύρω σας, το παιδί έχει την ευκαιρία να μάθει να αναγνωρίζει πράγματα, που ίσως να μην τα βλέπει ή δεν τα χρησιμοποιεί στην καθημερινότητά του (π.χ. ελέφαντας, δάσος, καράβι, αεροπλάνο, φρούτα και λαχανικά που δεν τρώει κλπ).

• Παιχνίδι και δραστηριότητες μέσα από τις οποίες μπορεί το παιδί να μάθει με χαρά. (π.χ. ζωγραφική, κατασκευές, παιχνίδια συγκέντρωσης της προσοχής, κάθε είδους παιχνίδι μέσα από το οποίο το παιδί μπορεί να πάρει γλωσσικά ερεθίσματα, καθημερινές δραστηριότητες με την συνοδεία της ομιλίας και όχι απλά εκτέλεση των απαιτούμενων κινήσεων. Θέλουμε να χρησιμοποιεί και να κατανοεί τη γλώσσα και όχι απλά να εκτελεί πράξεις).

Ακόμη και για τετριμμένα πράγματα ρουτίνας καλό είναι να τους μιλάτε. Για παράδειγμα: «Τώρα θα πλύνουμε τα χέρια μας, Πρώτα ανοίγω τη βρύση, μετά βάζω σαπούνι, τρίβω τα χεράκια μου και τώρα τα ξεπλένω, κλείνω τη βρύση και τα σκουπίζω με την πετσέτα» ή «Κοίτα καρότα, πρώτα καθαρίζω τα καρότα, μετά τα κόβω, τώρα τα τρίβω και τα κάνω σαλάτα, μμμ τι νόστιμα καρότα!».

Τραγουδήστε! Δεν είναι τυχαίο που ακόμη και τα παιδικά τραγουδάκια που παραμένουν αγαπημένα γενιές και γενιές στα παιδιά: Είναι εύκολα στην απομνημόνευση, έχουν καλό ρυθμό και ελκυστική μουσική, απλά λόγια και επαναλήψεις (π.χ. φεγγαράκι μου λαμπρό/φέγγε μου να περπατώ…) και τα βοηθούν πολύ στην ανάπτυξη της ομιλίας τους.

• Ενθαρρύνουμε τις προσπάθειες του παιδιού και τις επιβραβεύουμε (ακόμα κι όταν δεν είναι απόλυτα επιτυχείς και στη συνέχεια παρέχουμε κατάλληλη διόρθωση), χωρίς υπέρμετρη διευκόλυνση.

• Δίνουμε χρόνο στα παιδιά να σκεφτούν και να μιλήσουν, χωρίς να τα διακόπτουμε και σεβόμαστε τον ρυθμό ανάπτυξής τους.

• Παν μέτρον άριστον

Μην «βολεύετε» το παιδί σας, εξυπηρετώντας του κάθε του ανάγκη, προτού σας την επικοινωνήσει. Αν προλαβαίνετε και καλύπτετε κάθε του επιθυμία, δεν θα έχει κίνητρο να δουλέψει τις επικοινωνιακές και λεκτικές του δεξιότητες και δεν θα προσπαθήσει να μιλήσει, αλλά θα επαναπαύεται. Η καλή επικοινωνία χρειάζεται «δουλειά».

Κάντε ερωτήσεις στο παιδί, αλλά προσοχή να μην είναι καταιγιστικές! Μπορεί το παιδί να μην σας δίνει ακόμη εύστοχες ή καταληπτές απαντήσεις (που να μπορείτε να καταλάβετε εύκολα), αλλά οι ερωτήσεις είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να αυξήσετε την επικοινωνιακή αλληλεπίδραση και να προκαλέσετε ένα παιδί για να μιλήσει.

Διατυπώστε ερωτήσεις, από τις πιο απλές όπως «θέλεις να πάμε βόλτα;/ θέλεις να φας;» μέχρι «ποιο βιβλίο προτιμάς να διαβάσουμε σήμερα;/ ποιο παιχνίδι θέλεις να παίξουμε;» κτλ. Ακόμη και το να γνέψει με ένα κούνημα του κεφαλιού του ή το να σας δείξει με το δάκτυλο κάτι, σημαίνει πως αλληλεπιδρά. Δείχνει να σας ακούει, να κατανοεί την ερώτηση και να προσπαθεί να επικοινωνήσει μαζί σας. Αφού απαντήσει λοιπόν με το δικό του τρόπο πείτε του «Α, το βιβλίο με το κουνελάκι θέλεις;».

Η καλλιέργεια της γλωσσικής ανάπτυξης, είναι πολύ σημαντική, αλλά χρειάζεται ταυτόχρονα να υπάρχει και σεβασμός στη φύση για να κάνει κι εκείνη με τη σειρά της τη δουλειά της. Δεν χρειάζεται να κάνετε ούτε συνεχείς ή με λάθος τρόπο διορθώσεις, αλλά είναι εξίσου πολύ σημαντικό και το να μην επαινείτε το παιδί κάθε φορά που λέει μια λέξη. Όλα με μέτρο. Καλό είναι λοιπόν, να γνωρίζετε πότε πρέπει να αυξάνετε ή να περιορίζετε την παρεχόμενη βοήθεια ή ποια βοήθεια να του δώσετε, καθώς και το πότε πρέπει να σταματάτε για λίγο και να το αφήνετε μόνο του να παίξει ή να του δίνετε λίγη ώρα ησυχίας για να σκεφτεί, να επεξεργαστεί και να οργανώσει τις εισερχόμενες περιβαλλοντικές πληροφορίες.

• Μπορούμε να διορθώνουμε τα παιδιά ΚΥΡΙΩΣ ΕΜΜΕΣΑ, ώστε να μη τα αγχώνουμε και να ΜΗ τα απογοητεύουμε συνεχώς. Για παράδειγμα, αν το παιδί πει κάτι με λάθος τρόπο, μπορούμε να το επαναλαμβάνουμε εμείς σωστά.

Π.χ. «μπαμπάς πάει βουλειά.», μπορούμε να επαναλάβουμε «ναι, ο μπαμπάς πάει στη δουλειά.»

«βαβάσαμε παραμύθι σχολείο» «διαβάσατε παραμύθι στο σχολείο;»

«Τυπάει» «χτυπάει το τηλέφωνο;».

«Πάλω;» «Θέλεις να το πάρεις;» ή «θέλεις να πάρεις τη μπάλα;»

«Αύριο πήγα στις κούνιες» «Αύριο θα πας στις κούνιες;» ή «χθες πήγες στις κούνιες;»

«Η γιαγιά και ο παππούς μου δόνει δώρα» «Η γιαγιά και ο παππούς σου δίνουν δώρα;»

Το παιδί χρειάζεται να ενθαρρύνετε την ομιλία του και όχι να το πιέζετε να μιλήσει, όσο πιο γρήγορα γίνεται, χωρίς να είναι ακόμα έτοιμο. Χρειάζεται παρότρυνση, βοήθεια, υποστήριξη, σωστά και πλούσια γλωσσικά πρότυπα και ερεθίσματα. Λειτουργήστε ως καλό γλωσσικό πρότυπο για το παιδί σας και όχι ως δάσκαλος που το κρίνει.

• Τακτικός έλεγχος ακοής.

• Αποφυγή παρακολούθησης τηλεόρασης για μεγάλα χρονικά διαστήματα, ιδίως μέχρι τα 3 έτη. Η τηλεόραση προβάλλει εικόνες μη κατάλληλες/ πολύ γρήγορες για την πλήρη επεξεργασία τους από τον παιδικό υπό ραγδαία αναπτυσσόμενο εγκέφαλο. Επιπλέον, η τηλεόραση δεν ανατροφοδοτεί τα παιδιά και δεν αλληλεπιδρά μαζί τους, ώστε να υποκαταστήσει τους φυσικούς ομιλητές.

• Θέτουμε σαφή δομή (όρια) στα παιδιά και είμαστε σταθεροί και την τηρούμε.

• Ολοκληρώνουμε κάποια δραστηριότητα και μετά πηγαίνουμε σε κάποια άλλη.

• Αφήνουμε στο παιδί το περιθώριο να πάρει πρωτοβουλίες (να μιλήσει, να ζητήσει κάτι, να εκφραστεί).

• ΔΕΝ επισημαίνουμε τα περιστατικά τραυλισμού και ΔΕΝ αποθαρρύνουμε όσους τραυλίζουν.

• Δείχνουμε κατανόηση, υπομονή, ενθάρρυνση, επιβράβευση και βοήθεια (όπου και όση χρειάζεται).

• ΑΠΕΥΘΥΝΘΕΙΤΕ σε λογοθεραπευτή αν έχετε την όποια απορία ή ανησυχία.

Πότε πρέπει ένα παιδί να επισκεφτεί έναν λογοθεραπευτή για μια αξιολόγηση;